GIẤC NGỦ TRẮNG NƠI CÔNG SỞ

Hôm nay tôi muốn cùng các bạn nhìn thẳng vào một thực trạng đau lòng đang diễn ra trong nhiều tổ chức, một thứ mà tôi gọi là "giấc ngủ trắng" nơi công sở. Khái niệm này vốn dùng trong y khoa để chỉ trạng thái mất ngủ, kiệt sức đến mức cơ thể vẫn duy trì hoạt động bình thường, mở mắt, làm việc, nhưng bên trong thì rệu rã, mất tỉnh táo, phản ứng chậm chạp và vô cùng nguy hiểm. Nó giống như một người lái xe buồn ngủ cực hạn, mắt vẫn mở, tay vẫn cầm vô lăng, nhưng não bộ đã tê liệt, chỉ cần một tích tắc sơ sẩy là tai nạn thảm khốc có thể xảy ra.

Và bạn biết không, tôi thấy rất nhiều nhân sự trong các tổ chức cũng đang rơi vào tình trạng "giấc ngủ trắng" y hệt như vậy.

Họ đến công ty mỗi sáng, ngồi vào bàn làm việc, mở máy tính, tham gia các cuộc họp, thậm chí còn mỉm cười chào hỏi đồng nghiệp. Bề ngoài, mọi thứ có vẻ "bình thường" đến đáng sợ. Nhưng bên trong họ là cả một sự kiệt sức tinh thần, một sự chán nản cùng cực. Họ không còn động lực để thay đổi, không còn khao khát để cống hiến, chỉ đơn giản là duy trì hoạt động như một cỗ máy đã bị cài đặt sẵn. Và tôi thường gọi là “những chú zombie”.

Cái "nụ cười không bắt đầu từ niềm vui mà từ những vết thương chẳng ai nhìn thấy" mà chúng ta từng nói, đó chính là biểu hiện rõ nhất của "giấc ngủ trắng" này. Họ không còn muốn khóc hay buồn nữa, chỉ cười vậy thôi, nhẹ bẫng như chiếc lá khô. Nỗi đau đã sờn rách đến mức không còn một góc nào để rơi nước mắt. Họ đã cạn kiệt năng lượng để "speak up", cạn kiệt niềm tin để mong đợi sự thay đổi. Họ đã rơi vào trạng thái "im lặng" sâu thẳm nhất, không phải vì không có gì để nói, mà vì đã quá mệt mỏi để nói, quá vô vọng để mong được lắng nghe.

Và chúng ta – những người lãnh đạo – vẫn cứ cố gắng khuyến khích họ, cứ vung ra những khẩu hiệu đại loại như "dậy sớm để thành công" một cách vô vọng. Nhưng chúng ta quên mất rằng, không ai nói với họ "dậy sớm nhưng để làm gì thì mới có thể thành công". Khi không có mục đích rõ ràng, khi không thấy được con đường, thì mọi lời khích lệ chỉ là những tiếng vọng vô nghĩa, trôi tuột vào hư không.

Tại sao nhân sự lại rơi vào "giấc ngủ trắng" này? Rất nhiều khi, nó xuất phát từ chính những "điểm mù" của chúng ta.

Bạn nhớ về cái ông lãnh đạo trong câu chuyện chúng ta từng bàn chứ? Ông ấy xuống xưởng để trò chuyện với công nhân về những than phiền, nhưng lại khích lệ sai cách: "khó khăn hay áp lực của các bạn trong thời điểm này thật ra nó rất nhỏ so với những gì mà chúng tôi đang phải gánh chịu..." Đó là một dạng thiếu thấu cảm, một cái "điểm mù" khiến ông không thấy được những "vết thương vô hình" của nhân viên. Khi người lãnh đạo không thấy, không hiểu được nỗi khổ của mình, thì làm sao nhân viên có thể cống hiến? Họ sẽ dần chìm vào "giấc ngủ trắng", nơi mọi nỗ lực đều trở nên vô nghĩa.

Hay cái cảnh những "già làng" trong tổ chức, với cái "công tắc" "ngu gì mà ngu dữ vậy?" hay "chỉ trích hành vi, công kích con người", đã vô tình đẩy biết bao nhiêu "thuyền rồng" tài năng vào trạng thái "giấc ngủ trắng". Những nhân viên bị đánh giá sai, bị đặt sai vị trí, bị dồn ép, bị thiếu công nhận, dần dà họ mất đi niềm tin, mất đi động lực. Họ vẫn làm việc đấy, nhưng là làm việc trong vô thức, làm việc vì nghĩa vụ, chứ không phải vì đam mê hay khát khao cống hiến.

Tôi đã từng chứng kiến một nhân viên cực kỳ giỏi về phân tích số liệu, nhưng bị ép phải làm việc chăm sóc khách hàng liên tục – một vị trí đòi hỏi giao tiếp liên tục mà cậu ấy lại cực kỳ hướng nội. Cậu ấy vẫn làm việc chăm chỉ, vẫn nở nụ cười, nhưng tôi biết, cậu ấy đang ở trong "giấc ngủ trắng". Cậu ấy vật vờ mỗi ngày, không còn một chút hứng thú nào với công việc. Cuối cùng, cậu ấy ra đi, lặng lẽ, không một lời than phiền. Mất một nhân tài chỉ vì chúng ta đã không "xây bến cảng" đúng cách, không "phân vai" đúng người, đúng chỗ.

Tôi ví tình trạng này như một người tham gia giao thông bị buồn ngủ cực hạn, dù người đi cùng có cố gắng trò chuyện, lay gọi đến mấy cũng không ăn thua, cho đến khi họ bị va chạm giao thông hoặc bị cảnh sát giao thông phạt thì mới tỉnh ngủ hẳn. Soi chiếu vào công sở, điều này thật cay đắng.

Phải chăng, nhân sự trong "giấc ngủ trắng" chỉ thực sự tỉnh giấc khi họ đối mặt với một cú "va chạm" đủ lớn? Một lời cảnh cáo nghiêm khắc, một nguy cơ mất việc, hoặc tệ hơn, là một thất bại thảm hại của cả phòng ban? Những cú "va chạm" đó có thể khiến họ giật mình tỉnh táo trong chốc lát, nhưng đó là sự tỉnh táo đến từ nỗi sợ hãi, chứ không phải từ động lực nội tại. Sự tỉnh táo này không bền vững, không thể tạo ra sự cống hiến lâu dài.

Vậy, làm sao để đánh thức họ một cách nhân văn hơn, bền vững hơn?

Chúng ta không thể tiếp tục khuyến khích một cách vô vọng. Chúng ta phải đi thẳng vào gốc rễ. Tôi tin rằng, để đánh thức nhân sự khỏi "giấc ngủ trắng", người lãnh đạo phải bắt đầu bằng cách xây dựng một "bến cảng" vững chắc – một môi trường mà ở đó, mỗi người cảm thấy được thấu hiểu, được công bằng, và có một mục đích rõ ràng cho sự cống hiến của mình.

- "Minh bạch không chỉ là lương": Hãy công khai mọi thứ, từ kế hoạch dự án, quỹ tài chính, lợi nhuận, đến quỹ phúc lợi, cam kết của các phòng ban. Khi nhân sự biết rõ "bức tranh lớn", biết rõ mồ hôi của mình đã đi về đâu, họ sẽ cảm thấy được tôn trọng, được tin tưởng, và có một mục đích rõ ràng hơn cho sự "dậy sớm" của mình. Họ sẽ thấy được "dậy sớm để làm gì" – là để cùng xây dựng cái "của chung" này.

- "Xây bến cảng" của sự thấu cảm và vị trí: Hãy xây dựng một văn hóa mà ở đó, mỗi nhân sự đều được đặt đúng vị trí, được nhìn nhận đúng giá trị của mình (như cái cách chúng ta "kiến trúc sư vị trí" cho từng "thuyền rồng"). Hãy đào tạo các Team Leader để họ là những người "gác cảng" của lòng người, biết lắng nghe tiếng lòng sau những nụ cười, biết thấu cảm những vết thương vô hình.

- "Trưng cầu ý dân": Hãy tạo ra các kênh để nhân sự được nói, được chia sẻ, kể cả những điều khó khăn, những ý tưởng "rất đời" của họ. Khi họ thấy tiếng nói của mình được lắng nghe và được biến thành hành động, họ sẽ cảm thấy mình có giá trị, có ảnh hưởng, và đó chính là "lực đẩy" mạnh mẽ nhất để thoát khỏi "giấc ngủ trắng".

Bạn ạ, "giấc ngủ trắng" nơi công sở không chỉ là vấn đề của riêng nhân viên, mà còn là hồi chuông cảnh tỉnh cho chính chúng ta. Nếu chúng ta không chịu nhìn thẳng vào sự thật, không chịu thay đổi cách quản trị của mình, thì sớm muộn gì, cả tổ chức cũng sẽ chìm vào một tai nạn thảm khốc, như chiếc xe mất lái trên đường cao tốc vậy.

Hãy đánh thức đội ngũ của chúng ta bằng lòng tin, bằng sự minh bạch và bằng một mục đích rõ ràng. Hãy xây một "bến cảng" mà ở đó, mỗi con người đều cảm thấy mình thực sự thuộc về, thực sự được phát triển, và mỗi sáng đến công ty là một ngày mới tràn đầy năng lượng, chứ không phải là một ngày vật vờ trong "giấc ngủ trắng".