Nếu bạn hỏi tôi, đâu là hành động đơn giản nhất nhưng lại có sức mạnh thay đổi một tổ chức nhanh nhất? Tôi sẽ không ngần ngại mà trả lời: Đó là đặt một phần thưởng, dù lớn hay nhỏ, vào đúng tay người xứng đáng.

Muốn nhân viên, những "người nhà" của chúng ta, thực thi tốt, hãy tưới cho họ bằng "mạch nước" của sự công nhận. Hãy khen thưởng họ một cách công bằng và xứng đáng.

Nguyên tắc này cơ bản như hơi thở. Vậy mà, bi kịch thay, tôi đã thấy nó bị bỏ qua hoặc bị bóp méo ở hàng ngoảnh, ở rất nhiều doanh nghiệp.

Thực tế của quản trị hiện đại đang rơi vào hai thái cực nguy hiểm:

- "Sa mạc" của sự vô tâm: Đây là những công ty không bao giờ khen thưởng. Họ xem nỗ lực của nhân viên là "điều hiển nhiên". Người lãnh đạo ở đây vận hành như những cỗ máy, họ tin rằng "lương" đã là phần thưởng duy nhất. Họ tạo ra một môi trường khô cằn, nơi không một mầm cây sáng tạo hay tận tụy nào có thể vươn lên. Nhân tài sẽ rời bỏ sa mạc đó để đi tìm vùng đất có mưa.

- "Giếng nước nhiễm độc" của sự bất công - Thái cực này còn tàn khốc hơn - Đó là khi công ty có khen thưởng, nhưng lại "khen thưởng không đúng người".

Đây chính là lúc "Chính đạo trị doanh" của tôi cảm thấy đau đớn nhất.

Khi tôi đứng đó, trong vai một người công nhân, tôi tận mắt chứng kiến. Tôi thấy người kỹ sư trẻ thức ba đêm liền để vá một lỗi hệ thống, mệt mỏi nhưng không một lời than vãn. Nhưng trong cuộc họp sáng hôm sau, người trưởng phòng lại đứng lên "nhận công", trình bày slide đẹp đẽ và nhận lấy lời khen, cùng khoản thưởng cuối quý. Tôi thấy người kỹ sư trẻ đó, cậu ta không nói gì mà chỉ im lặng cúi đầu.

Cái im lặng đó nó đáng sợ hơn mọi lời chỉ trích, đó là mầm mống của sự bất mãn. Lãnh đạo "tháp ngà" đã không chỉ thưởng sai người. Họ đã gửi đi một thông điệp chết người cho toàn bộ tổ chức: "Nỗ lực thật sự không quan trọng, khả năng 'diễn' và 'báo cáo' mới là thứ được ghi nhận."

Họ đã tự tay đầu độc giếng nước của mình, và khi sự bất mãn đó ngấm ngầm lây lan, nó sẽ mục ruỗng cả một tổ chức từ bên trong.

Vậy, làm thế nào để "phân định rõ ràng" giữa người thực sự đóng góp và người chỉ "nói hay"?

Các nhà lãnh đạo "tháp ngà" dựa vào KPI, vào báo cáo, vào các buổi đánh giá hiệu suất đầy tính chủ quan. Họ đang đánh giá "kết quả" trên giấy tờ, mà giấy tờ thì có thể tô vẽ.

Triết lý "Chính đạo" của tôi chọn một con đường khác. Tôi không cần "phân định" tôi chứng kiến.

Là một lãnh đạo ẩn danh, tôi không bị che mắt bởi những lời tâng bốc hay những slide thuyết trình. Tôi ở đó, trong phân xưởng, trong phòng làm việc chung.

- Tôi thấy ai là người âm thầm ở lại cuối giờ để dọn dẹp mớ hỗn độn của một dự án thất bại, trong khi những người khác đã vội vã ra về.

- Tôi thấy ai là người sẵn lòng dừng việc của mình để chỉ bảo một nhân viên mới, mà không cần bất cứ sự "ghi nhận" nào.

- Tôi thấy ai là người dám nói lên một sự thật gai góc để bảo vệ khách hàng, dù biết rằng điều đó có thể làm cấp trên của họ phật ý.

Những con người đó là "vàng ròng". Họ là những người "thực thi hiệu quả" thực sự. Họ sẽ không bao giờ tự mình bước lên để đòi hỏi khen thưởng. Và nhiệm vụ của tôi, với tư cách là người lãnh đạo cao nhất, là đảm bảo "ánh sáng" phải chiếu đúng vào họ.

Công việc của tôi là âm thầm ghi lại những cái tên đó. Sau đó, hai trợ lý của tôi sẽ thực hiện "hành động" khen thưởng một cách công khai.

Lịch sử châu Á đã cho chúng ta những bài học vĩ đại về điều này. Sức mạnh của một triều đại không nằm ở vàng bạc trong kho, mà nằm ở sự công bằng trong thưởng - phạt.

Tại nước Tần thời Chiến Quốc, Thương Ưởng đã giúp Tần Hiếu Công thực hiện biến pháp, làm nên một đế chế hùng mạnh. Nguyên tắc cốt lõi của ông là gì? Thưởng - phạt phải tuyệt đối công bằng và rõ ràng. Bất cứ người lính nào, dù xuất thân bần hàn, chỉ cần chém được một đầu giặc, lập tức được ban tước vị và ruộng đất. Phần thưởng được trao ngay tại trận tiền và sự rõ ràng cũng như công bằng đó đã biến những người nông dân hiền lành thành những chiến binh dũng mãnh nhất. Họ chiến đấu không phải chỉ vì Vua, họ chiến đấu vì họ biết chắc công sức của mình sẽ được đền đáp xứng đáng. Và ông cũng không ngần ngại xử phạt lưu đày công khai trước dân chúng khi thái tử Doanh Tứ vì nóng giận mà giết chết dân thường

Ngược lại, hãy nhìn vào sự sụp đổ của bao triều đại. Nó thường bắt đầu khi "người nhà" của Vua (ngoại thích, hoạn quan) được thưởng trong khi các tướng sĩ ngoài biên ải chịu khổ. Đó là lúc "giếng nước" đã nhiễm độc.

Hay tại Việt Nam, sau khi dẹp xong giặc Minh, Lê Lợi đã làm gì? Ngài lập nên "Biển khắc công thần" (Hội thề Lũng Nhai), ghi rõ tên tuổi và công trạng của từng người. Phần thưởng không chỉ là vàng bạc. Phần thưởng là vinh dự được khắc tên vào sử sách và Ngài công nhận công sức của họ trước toàn thể thiên hạ.

Khi đã tìm ra "vàng ròng”, chúng ta khen thưởng họ như thế nào?

Một lãnh đạo "tháp ngà" sẽ gửi một email chung chung: "Cảm ơn cả đội..." Một lãnh đạo "Chính đạo" sẽ (thông qua trợ lý của mình) đứng trước toàn công ty và nói: "Ngày hôm qua, hệ thống của chúng ta đã sập. Và chính kỹ sư Nguyễn Văn A, bằng tài năng và sự tận tụy của mình, đã thức trắng đêm để khôi phục nó. Công ty đặc biệt ghi nhận và trao thưởng cho anh A..."

Lời khen phải cụ thể và phải công khai. Nó không chỉ tạo động lực cho cá nhân đó, mà nó còn "thúc đẩy tinh thần làm việc của toàn bộ đội ngũ". Những người khác sẽ nhìn vào và tự nhủ: "Ở đây, sự tận tụy thực sự được nhìn thấy."

Và về "phần thưởng phù hợp": Vì tôi hiểu "người nhà" của mình, tôi biết họ thực sự cần gì.

- Với người kỹ sư trẻ kia, ngoài tiền thưởng, phần thưởng "phù hợp" có thể là một khóa học nâng cao nghiệp vụ mà cậu ấy luôn mơ ước.

- Với người mẹ đơn thân mà tôi từng đến thăm nhà, phần thưởng "phù hợp" cho sự xuất sắc của chị có thể là một suất học bổng cho con của chị.

- Với người nhân viên mẫn cán sắp về hưu, phần thưởng "phù hợp" có thể là một chuyến du lịch sang trọng cho cả hai vợ chồng, như một lời tri ân cho cả cuộc đời cống hiến.

Phần thưởng của "Chính đạo" không chỉ nằm ở giá trị vật chất mà nó nằm ở giá trị của sự thấu hiểu.

Lời kết

Tiền bạc có thể mua được thời gian của nhân viên, nhưng không bao giờ mua được trái tim và lòng trung thành của họ. Chỉ có sự công bằng mới làm được điều đó.

Là một nhà lãnh đạo, bạn có thể phạm nhiều sai lầm, nhưng tuyệt đối đừng bao giờ phạm sai lầm trong khen thưởng. Đừng bao giờ biến công sức của người này thành phần thưởng cho người khác.

Hãy là một người ban phát ánh sáng mặt trời công bằng. Hãy để những "người nhà" của bạn biết rằng, mọi giọt mồ hôi của họ đều được nhìn thấy, mọi nỗ lực âm thầm của họ đều được trân trọng.

Khi bạn làm được điều đó, bạn không cần "thúc đẩy" họ. Họ sẽ tự mình làm nên những điều vĩ đại. Bởi vì họ biết, ở cuối con đường, sự công bằng đang chờ đợi họ.