KỶ LUẬT LÀ TÌNH YÊU NGHIÊM KHẮC

Trong suốt hành trình của mình, tôi đã thấy nhiều nhà lãnh đạo nói về "tình thương", họ muốn xây dựng một "gia đình". Họ dán những khẩu hiệu về "ngôi nhà chung" nhưng họ quên mất rằng, một gia đình muốn tồn tại, muốn bảo vệ được các thành viên của mình, thì phải có "gia pháp". Một quốc gia muốn hùng cường, phải có "quốc pháp".

"Chính đạo trị doanh" không phải là một triết lý nhu nhược, càng không phải là một bài ca du dương chỉ nói về sự tha thứ. Đó là sự cân bằng tuyệt đối giữa Nhân trị (trị bằng tình thương) và Pháp trị (trị bằng luật lệ).

Lòng nhân ái mà không có kỷ luật sẽ tạo ra sự hỗn loạn. Kỷ luật mà không có lòng nhân ái sẽ tạo ra sự sợ hãi.

Chúng ta đã nói về sự nguy hiểm của "giếng nước nhiễm độc" ở chương trước - khi phần thưởng bị trao sai. Nhưng còn có một thứ tàn phá lòng tin nhanh hơn thế, một loại ung thư di căn trong thầm lặng: Đó là khi "lưỡi gươm" của kỷ luật chỉ chém xuống những người thấp cổ bé họng, nhưng lại run rẩy và né tránh khi đối diện với những người có chức quyền, hoặc những người "thân cận" với lãnh đạo.

Khi đó, không còn là "pháp trị", đó là "bạo trị", là sự bắt đầu cho một cuộc sụp đổ.

Lịch sử Á Đông đã cho chúng ta thấy rõ, sự hưng thịnh của một triều đại luôn gắn liền với sự nghiêm minh của pháp luật.

Trường phái Pháp gia của Trung Hoa cổ đại, dù khắc nghiệt, nhưng đã đặt nền móng cho tư duy này. Hàn Phi Tử đã khẳng định: "Pháp không hùa theo người sang... Khi thi hành pháp luật, kẻ khôn cũng không thể trốn tránh, kẻ dũng cũng không dám tranh giành." Lãnh đạo không nên cai trị bằng ý thích cá nhân, mà phải bằng một hệ thống luật lệ rõ ràng, công khai, và áp dụng cho tất cả mọi người.

Hãy nhìn vào Thương Ưởng và cuộc biến pháp vĩ đại của nước Tần. Ở chương trước, chúng ta nói về việc ông thưởng vàng cho người dám dời cột gỗ để xây dựng "lòng tin" vào phần thưởng. Nhưng vế sau còn quan trọng hơn: Ông xây dựng "nỗi sợ" vào hình phạt. Khi Thái tử Doanh Tứ phạm luật, Thương Ưởng không chỉ trừng phạt Thái tử mà ông còn trừng phạt chính hai vị thầy dạy của Thái tử - Công tử Kiền và Công tôn Giả.

Bạn có thấy thông điệp không? Ông đã chém vào "sự thân cận", chém vào "vùng an toàn" của quyền lực. Ông gửi đi một thông điệp rằng: "Ngay cả người thân cận với Vua nhất, người sẽ là Vua tương lai, cũng không thể đứng trên pháp luật." Chính sự nghiêm minh tàn khốc đó đã biến một nước Tần yếu ớt thành một cỗ máy chiến tranh bất khả chiến bại, thống nhất Trung Hoa.

Bài học của Thương Ưởng là bài học về hệ thống. Nhưng còn một bài học đau đớn hơn về "tình người" trong kỷ luật. Đó là khi người lãnh đạo phải tự tay trừng phạt người mình yêu quý.

Ai trong chúng ta cũng đều biết câu chuyện Gia Cát Lượng rơi lệ chém Mã Tắc. Mã Tắc không phải là một tên lính vô danh mà đó là học trò cưng, là người mà Khổng Minh đã dồn nhiều tâm huyết, là người mà ông tin tưởng giao cho trọng trách giữ Nhai Đình. Nhưng Mã Tắc đã tự phụ, làm trái quân lệnh, dẫn đến thất bại thảm hại.

Khi Mã Tắc bị áp giải về, ông đã làm gì? Ông có thể "du di" không? Ông có thể nói "Thôi, nó là người nhà, cho nó một cơ hội"? Không. Khổng Minh đã khóc, ông khóc vì tình riêng, vì tiếc một tài năng. Nhưng ông đã không để nước mắt che mờ "lưỡi gươm công minh". Ông ra lệnh chém.

Vì sao ông phải làm vậy? Vì ông biết, nếu hôm nay ông tha cho Mã Tắc vì "tình riêng", thì ngày mai, không một quân lệnh nào của ông còn giá trị nữa. Kỷ luật của toàn bộ Thục quân sẽ tan rã. Ông đã hy sinh "tình riêng" để giữ lấy "phép chung". Đó là nỗi đau bi hùng của người lãnh đạo "Chính đạo".

Và ngay tại mảnh đất Việt Nam này, sự hưng thịnh của thời kỳ Hồng Đức không phải tự nhiên mà có. Nó đến từ Vua Lê Thánh Tông và bộ "Quốc triều hình luật" (Luật Hồng Đức). Đây là một kiệt tác pháp lý, nó không chỉ trừng phạt, nó định rõ khuôn khổ cho xã hội. Và điều quan trọng nhất, nó được áp dụng một cách công bằng. Luật pháp đó đã tạo ra một sự ổn định kéo dài hàng chục năm.

Lịch sử đã chứng minh: Kỷ luật công bằng không phải là thứ làm suy yếu tổ chức. Chính sự thiếu kỷ luật, hoặc kỷ luật bất công mới là thứ giết chết lòng tin.

Với những bài học lịch sử khắc cốt ghi tâm đó, tôi đã bước vào hành trình quản trị của mình. Tôi luôn biết rằng, lời nói của tôi là vô giá trị nếu hành động của tôi không nhất quán.

Tôi nhớ mãi những năm tháng gắn bó với ngành xây dựng, một ngành mà "an toàn lao động" phải được đặt lên trên cả lợi nhuận. Khi đó, với vai trò là một người lãnh đạo ẩn danh, tôi đứng trong hàng ngũ những anh em công nhân, và tôi là một anh phụ hồ. Tôi đã chủ trương một nguyên tắc: Người quản lý, người lãnh đạo, phải là tấm gương. Họ phải là người đi đầu trong mọi việc, từ sự tận tụy trong công việc đến sự chuẩn mực trong lối sống.

Bạn biết đấy, trong văn hóa lao động phổ thông ở nhiều nơi, đặc biệt là tại Việt Nam, câu chuyện "quá chén" sau giờ làm gần như là một nét đặc trưng. Anh em quý mến nhau, mời nhau một ly rượu, một cốc bia sau một ngày làm việc mệt nhoài. Điều đó tự bản thân nó không xấu, nó là tình nghĩa.

Nhưng tôi, với tư cách là người chịu trách nhiệm cho sự an toàn và sinh mạng của hàng trăm con người trên công trường, tôi hiểu cái giá của nó. Một đêm "quá chén" có thể dẫn đến một buổi sáng mệt mỏi. Một buổi sáng mệt mỏi trên giàn giáo cao hàng chục mét, một phút giây mất tập trung, có thể đánh đổi bằng cả một sinh mạng, bằng tương lai của cả một gia đình.

Vì vậy, tôi đã đặt ra một quy định nghiêm khắc, một "gia pháp" rõ ràng và đã được toàn thể anh em đồng thuận: bất kỳ ai để tình trạng "quá chén" làm ảnh hưởng đến công việc ngày hôm sau, hoặc phải xin nghỉ, đều sẽ bị phạt.

Và đây là mấu chốt: để thể hiện rằng đây là trách nhiệm, không phải là trò đùa, hình phạt được thiết lập theo cấp số nhân của sơ đồ tổ chức. Một anh phụ hồ vi phạm, mức phạt là X, một anh thợ hồ thì mức phạt là 2X. Nhưng nếu một tổ trưởng vi phạm, anh ta phải chịu trách nhiệm cho cả tổ của mình, mức phạt là 4X. Càng ở vị trí cao, trách nhiệm càng nặng, thì hình phạt cho sự tắc trách càng phải lớn.

Bài học này giống hệt như của Thương Ưởng: Phạt người có chức vị, người thân cận, phải nặng hơn người thường, vì họ đang làm gương xấu.

Rồi ngày định mệnh đó cũng đến, tôi nhớ mãi ngày hôm đó. Có hai bữa tiệc mừng của "người nhà" chúng ta: một ở nhà anh thợ cả đội 1, và một là tiệc mừng sinh nhật 12 tuổi của con trai anh thợ cả đội 8, chúng tôi đều phải có mặt. Sự hiện diện của lãnh đạo (dù là công khai hay ẩn danh) trong những ngày vui của "người nhà" là điều bắt buộc trong triết lý của tôi.

Bạn trợ lý của tôi khi đó, một chàng trai trẻ đã kế thừa gần như trọn vẹn ý chí "coi nhân viên là người nhà" của tôi. Cậu ấy chân thành, nhiệt huyết nên được tất cả mọi người quý mến. Cũng chính vì sự quý mến đó, vì phải đi cả hai bữa tiệc, cậu ấy đã không thể từ chối những ly rượu "tình nghĩa". Tối hôm đó, cậu ấy đã "quá chén".

Ngày hôm sau, cậu ấy không thể làm việc với trạng thái tốt nhất.

Cả công trường đang nhìn vào tôi (dù họ không biết tôi là ai). Họ đang nhìn vào bạn trợ lý, người đại diện công khai cho tôi. Đây là một bài kiểm tra. "Gia pháp" này có phải chỉ để dọa những người công nhân không? Hay nó thực sự là "phép nước"?

Nếu tôi im lặng, nếu tôi "du di" cho người thân cận nhất của mình với lý do "nó đi vì việc công ty, vì ngoại giao", thì mọi nỗ lực xây dựng văn hóa kỷ luật của tôi sẽ sụp đổ trong một giây. Tôi đã tự tay "đầu độc giếng nước". Tôi không có lựa chọn nào khác.

Quy định được thực thi. Với vai trò là một lãnh đạo cấp cao, mức phạt "cấp số nhân" của cậu ấy là một con số khổng lồ (nó khoảng 200 triệu đồng tương đương hơn 2 tháng thu nhập khi ấy). Nhiều người nói tôi "tàn nhẫn", họ nói tôi "vì tiền" nhưng họ đã lầm.

Tôi "phạt" cậu ấy, không phải vì tôi ghét bỏ cậu ấy. Mà ngược lại, chính vì tôi tin tưởng và muốn rèn giũa cậu ấy, tôi mới phải làm vậy. Cậu ấy phải là người gánh vác bài học này cho toàn bộ tổ chức. Tôi "phạt" cậu ấy, không phải để lấy 200 triệu cho quỹ phúc lợi mà là để gửi một thông điệp trị giá 200 triệu đến toàn bộ tổ chức: "Ở ĐÂY, KHÔNG CÓ NGOẠI LỆ. KỶ LUẬT BẮT ĐẦU TỪ CHÚNG TÔI."

Cái giá của sự công bằng đôi khi rất đắt, nhưng cái giá của sự bất công còn đắt hơn vạn lần.

Lời kết

"Chính đạo trị doanh" là sự cân bằng của một trái tim nóng và một cái đầu lạnh.

Trái tim nóng của bạn là để "thăm nhà" nhân viên khi họ ốm, là để "khen thưởng" khi họ làm tốt. Cái đầu lạnh của bạn là để giữ vững "kỷ luật", để đảm bảo sự an toàn và công bằng cho tất cả "người nhà" của bạn.

Đừng bao giờ vung "lưỡi gươm" của kỷ luật khi bạn đang tức giận vì đó là sự trả thù. Hãy vung nó với một trái tim nặng trĩu, như Gia Cát Lượng đã khóc thương Mã Tắc, nhưng với một mục đích rõ ràng: để bảo vệ, để răn đe, và để giữ cho con tàu được an toàn.

Kỷ luật nghiêm khắc nhất, khi được thực thi bằng sự công minh tuyệt đối, chính là hình thức cao nhất của tình yêu thương và sự tôn trọng đối với tổ chức của bạn.