CÂY RUNG RINH DO BỞI VÌ ĐÂU?

Bạn có biết câu chuyện về Lục tổ Huệ Năng không? Khi hai vị tăng tranh cãi "Gió động" hay "Phướn động", Lục tổ đã chỉ thẳng vào bản chất: "Chẳng phải gió động, chẳng phải phướn động, mà là TÂM của các ông động".

Đó là một chân lý xuyên không gian. Hôm nay, khi đứng nhìn ra khu vườn nhỏ từ văn phòng của mình, tôi thấy một chiếc lá vàng đang run rẩy. Một câu hỏi mới lại nảy sinh, tiếp nối dòng chảy của Lục tổ: "Cây rung rinh do bởi vì đâu?"

Một cơn gió thoảng qua chăng? Hay là do bản thân chiếc lá đã đến lúc lìa cành? Hay, cũng như câu chuyện của Lục tổ, là do "Tâm" của chúng ta đang động khi quan sát nó?

Trong thế giới doanh nghiệp hối hả, chúng ta đang có quá nhiều "cây rung rinh". Một nhân viên đột ngột giảm sút hiệu suất. Một phòng ban nội chiến tranh giành nguồn lực. Một thị trường đột ngột quay lưng. Và phản ứng của hầu hết các nhà lãnh đạo là gì? Họ lao vào, như vị tăng đầu tiên, và hét lên: "Gió động! Phải chặn cơn gió này lại!" Họ tăng cường kiểm soát, ban hành thêm quy định, áp đặt thêm áp lực.

Một số khác, có vẻ tinh tế hơn, lại như vị tăng thứ hai: "Phướn động! (Lá rung!) Phải gia cố cái cây này!" Họ tổ chức các buổi team-building hời hợt, đưa ra những khoản thưởng ngắn hạn, mà không thực sự hiểu cái cây đang cần gì.

Cả hai đều sai. Họ đều đang phản ứng với cái "ồn ào" của sự việc. Họ quên mất rằng, để hiểu tại sao cái cây rung rinh, ta phải tìm về sự "tĩnh lặng".

Trong suốt hành trình của mình, tôi đã chứng kiến vô số nhà lãnh đạo tìm kiếm sự bình yên. Họ thiền, họ yoga, họ tham gia các khóa tu đắt đỏ, họ cố gắng "tắt" đi sự ồn ào. Họ khao khát một văn phòng yên tĩnh, một hộp thư không có email, một ngày không có khủng hoảng.

Nhưng đó là một sự nhầm lẫn tai hại. Tuy sự yên lặng rất hữu ích cho chúng ta, nhưng không phải nhờ yên lặng chúng ta mới tìm thấy sự tĩnh lặng.

Sự tĩnh lặng mà tôi nói đến, sự tĩnh lặng của "Chính đạo trị doanh", không phải là sự vắng mặt của tiếng ồn vì nó là một trạng thái nội tại. Bởi vì ngay những lúc ồn ào nhất, chúng ta vẫn có thể nhận ra sự tĩnh lặng này nằm bên dưới sự ồn ào.

Hãy tưởng tượng một đại dương. Trên mặt biển là sóng dữ, bão tố, là những con tàu va đập vào nhau - đó là hoạt động hàng ngày của doanh nghiệp. Hầu hết các nhà lãnh đạo đều đang cố gắng dập tắt từng con sóng. Họ kiệt sức, và con sóng thì không bao giờ ngừng.

Nhưng người lãnh đạo "Chính đạo" hiểu rằng, dù bề mặt có cuồng nộ đến đâu, thì chỉ cần lặn xuống vài mét, là một thế giới hoàn toàn tĩnh lặng. Sự tĩnh lặng đó luôn ở đó. Nó không phải là một cái gì đó ta phải tạo ra, mà là một cái gì đó ta phải trở về.

Cái "nằm bên dưới sự ồn ào" đó chính là không gian đã phát ra sự ồn ào đó. Không gian này là ý thức tinh khiết mà chính nó đã nhận thức được bản thân nó.

Đây chính là điểm mấu chốt. Với tôi, lãnh đạo không phải là trở thành diễn viên chính trong vở kịch ồn ào của công ty. Lãnh đạo là trở thành sân khấu, là cái "không gian" cho phép vở kịch diễn ra.

Trong triết lý của tôi, người lãnh đạo không nên là "hình tướng". Quyền lực, chức danh, phòng làm việc sang trọng... tất cả chỉ là "hình tướng". Khi chúng ta bám chấp vào nó, "Tâm" của chúng ta sẽ "động" khi những thứ đó bị đe dọa.

Đó là lý do tại sao, trong các tổ chức tôi tư vấn hay điều hành, tôi chọn trở thành một "lãnh đạo ẩn danh". Tôi giao hết sự điều hành "hình tướng" cho các trợ lý của mình. Còn tôi, tôi khoác lên mình bộ đồng phục của một người công nhân, một nhân viên bình thường.

Tại sao?

Bởi vì khi đó, tôi không còn là "hình tướng". Tôi trở thành "không gian". Chúng ta nhận ra có một sự nhận biết mà nó như một màn hình chiếu, còn mọi cảm nhận của giác quan và tư duy của chúng ta được chiếu lên trên đó.

Khi tôi đứng trong xưởng máy, bên cạnh một cô công nhân đang mệt mỏi, tôi không phải là "ông chủ" đang quan sát. Tôi là "không gian" đang chứng kiến thực tại của cô ấy. Những lời phàn nàn của cô ấy về cái máy hỏng, nỗi lo lắng trong ánh mắt cô ấy về đứa con ốm ở nhà... đó là những "hình ảnh được chiếu lên".

Một nhà lãnh đạo thông thường sẽ ngay lập tức "phản ứng" với hình ảnh: "Cái máy hỏng? Phải sửa ngay! Con ốm? Phải có chính sách!"

Nhưng người lãnh đạo "tĩnh lặng" thì không. Tôi ghi nhận hình ảnh đó, tôi quan sát cái "không gian" xung quanh nó. Tôi đến thăm khu nhà trọ của cô ấy, không phải với tư cách "sếp lớn ban ơn", mà như một người đồng nghiệp. Tôi muốn hiểu cái "không gian" (môi trường sống) đang tạo ra "hình ảnh" (sự mệt mỏi) đó.

Khi nhận ra sự nhận biết này (cái màn hình chiếu), cũng là lúc chúng ta đã tạo ra cho bản thân một nội tâm tĩnh lặng. Tôi không bị cuốn vào sự "động" của vấn đề. Tôi là sự "tĩnh" đang quan sát vấn đề.

Trong lịch sử, những nhà lãnh đạo vĩ đại nhất đều hiểu điều này. Vua Nghiêu, Vua Thuấn ở Trung Hoa cổ đại không trị vì bằng cách ban hành hàng ngàn mệnh lệnh. Họ trị vì bằng "vô vi", bằng cách trở thành cái "không gian" tĩnh lặng cho đạo đức và trật tự xã hội tự nảy nở. Người ta nói Vua Thuấn chỉ cần gảy đàn và quay mặt về hướng Nam là thiên hạ thái bình. Đó không phải là phép thuật, đó là biểu tượng của một nhà lãnh đạo đã trở thành "sự tĩnh lặng", và sự tĩnh lặng đó lan tỏa ra toàn bộ quốc gia.

Bạn sẽ hỏi tôi: "Nhưng làm sao ông có thể tĩnh lặng khi một dây chuyền sản xuất trị giá hàng triệu đô la dừng lại? Làm sao ông tĩnh lặng khi đối thủ vừa tung ra một sản phẩm mới?"

Đây là câu trả lời: Thế cho nên, bất kỳ một tiếng ồn cho dù nó gây khó chịu cho chúng ta, cũng rất cần cho chúng ta tìm thấy sự tĩnh lặng trong đó.

Tiếng ồn chính là bài thực hành của chúng ta. Nếu bạn chỉ tĩnh lặng được khi ngồi trên đỉnh núi, thì đó không phải là sự tĩnh lặng, đó chỉ là sự vắng lặng. Sự tĩnh lặng thực sự là tìm thấy cái "trung tâm" của cơn bão.

Nhưng bằng cách nào đây? Bằng cách buông bỏ sự chống đối nội tâm về tiếng ồn, bằng cách hoàn toàn chấp nhận tiếng ồn như nó đang xảy ra.

Khi một nhân viên vào phòng tôi (dĩ nhiên, là phòng của "người đồng nghiệp" mà tôi đóng vai) và tuôn ra một tràng giận dữ về người quản lý trực tiếp của anh ta. Nội tâm của tôi không "chống đối". Tôi không nghĩ: "Anh ta đang sai" hay "Người quản lý kia thật tệ".

Tôi chỉ lắng nghe, tôi "hoàn toàn chấp nhận" tiếng ồn đó, tôi chấp nhận cơn giận của anh ta như một sự thật đang hiện hữu.

Và điều kỳ diệu xảy ra. Sự chấp nhận này giúp chúng ta đi vào vương quốc của an bình nội tâm, vương quốc của sự thinh lặng. Khi tôi không chống đối, tôi không tạo ra thêm "động". Và khi không có "động", tôi bắt đầu nghe thấy những thứ nằm sau tiếng ồn: nỗi sợ hãi bị xem thường, khát khao được công nhận, sự bất an trong gia đình anh ta.

Bất cứ khi nào chúng ta chấp nhận một cách triệt để từng khoảnh khắc hiện tại đúng những gì như nó đang hiện hữu, tức là dù hình thức bên ngoài biểu thị nó là cái gì chăng nữa, thì chúng ta đang trong sự yên tĩnh, đang trong sự yên bình.

Đây là một kỹ năng lãnh đạo còn thiếu trong thời đại ngày nay. Các nhà lãnh đạo được đào tạo để giải quyết, để hành động, để thay đổi. Họ không được đào tạo để chấp nhận. Nhưng nếu không "chấp nhận" thực tại như nó là, mọi giải pháp của bạn chỉ là sự vá víu trên "hình tướng".

Khi tôi đến thăm nhà một nhân viên đang bị bệnh nặng, việc đầu tiên tôi làm không phải là đưa ra giải pháp. Việc đầu tiên là tôi ngồi xuống, tôi hiện diện. Tôi chấp nhận hoàn toàn cái thực tại của căn bệnh, của sự nghèo khó, của nỗi lo lắng. Từ sự chấp nhận triệt để đó, giải pháp đúng đắn (trí huệ) mới có thể nảy sinh, chứ không phải là một chính sách phúc lợi rập khuôn.

Vậy, làm thế nào để luyện tập sự "chấp nhận" này? Làm thế nào để tìm thấy "màn hình chiếu" khi mà các "hình ảnh" (vấn đề) cứ liên tục nhấp nháy?

Câu trả lời nằm ở những "khoảng lặng".

Thế cho nên, chúng ta hãy chú tâm đến các khoảng lặng: khoảng lặng giữa hai ý tưởng, khoảng lặng ngắn ngủi giữa những từ trong một câu nói, khoảng lặng giữa những nốt nhạc của tiếng dương cầm hay tiếng sáo, thậm chí khoảng lặng giữa thời gian hít vào và thở ra của chúng ta.

Trong một cuộc họp, tôi không chỉ lắng nghe những gì được nói ra. Tôi lắng nghe khoảng lặng giữa những câu nói. Tôi lắng nghe những gì đáng lẽ phải được nói ra nhưng lại không.

Khi tôi quan sát nhân viên của mình làm việc, tôi chú ý đến "khoảng lặng" giữa hai hành động: cái nhìn xa xăm, tiếng thở dài, khoảnh khắc họ dừng tay lại... Những "khoảng lặng" đó chứa đựng nhiều sự thật hơn hàng giờ báo cáo.

Trong triết lý "Chính đạo trị doanh", đây là nơi tôi thu thập thông tin chân thực nhất. Không phải trong các cuộc khảo sát nhân viên đầy rẫy "hình tướng" mà là trong những "khoảng lặng" của đời sống.

Khi chúng ta chú tâm đến những khoảng lặng đó, nhận thức về “một cái gì đó” trở nên đơn thuần là nhận thức. Chúng ta không còn là "ông chủ đang đánh giá". Chúng ta chỉ là "nhận thức".

Chiều không gian vô hình của nhận thức tinh khiết này được phát sinh từ bên trong chúng ta, và nó đã thay thế cho thói quen tự đồng hóa mình với những biểu hiện của hình tướng.

Khi tôi không còn tự đồng hóa mình với "hình tướng" của một CEO, tôi có thể thực sự thấy người công nhân của mình. Khi đó, tôi không thấy họ qua lăng kính của "hiệu suất" hay "chi phí". Tôi thấy họ như một con người.

Lúc này trí huệ của chúng ta đang hoạt động một cách âm thầm lặng lẽ. Cho nên, sự tĩnh lặng là nơi để chúng ta sáng tạo và tìm ra giải pháp cho mọi vấn nạn.

Khi Ricardo Semler của tập đoàn Semco (Brazil) quyết định để nhân viên tự định đoạt lương và giờ làm của họ, đó không phải là một quyết định "ồn ào". Đó là một quyết định đến từ "tĩnh lặng". Ông đã chú ý đến "khoảng lặng" - sự im lặng giả tạo, sự tuân thủ máy móc trong tổ chức của mình - và nhận ra "hình tướng" kiểm soát không còn tác dụng. Trí huệ nảy sinh từ sự tĩnh lặng đó đã tạo nên một cuộc cách mạng trong quản trị.

Vậy, cuối cùng, sự tĩnh lặng là gì?

Như thế thì sự tĩnh lặng có phải là sự vắng mặt của tiếng ồn và những thứ gây ra tiếng ồn không? Xin thưa rằng: Không.

Nó không phải là sự yên tĩnh của một văn phòng trống rỗng lúc nửa đêm.

Sự tĩnh lặng chính là bản chất của minh triết thiêng liêng, nó nằm dưới ý thức, nằm ngoài mọi thứ hữu hình đã được tạo thành trong vũ trụ.

Nó là cái "Đạo" mà Lão Tử đã nói đến. Cái "Tâm" mà Lục tổ Huệ Năng đã chỉ ra.

Như thế thì làm thế nào chúng ta có thể phân biệt nó với chân tánh của chúng ta được? Chúng ta không thể phân biệt, bởi vì chúng ta chính là cái đó.

Chính cái hình thể mà chúng ta đang nghĩ mình là ai (CEO, trưởng phòng, nhân viên, hay thậm chí là "tôi") đã được sinh ra từ cái đó, được duy trì và dung dưỡng bởi cái đó.

Người lãnh đạo "Chính đạo trị doanh" là người đã nhận ra điều này. Họ không còn điều hành từ "cái tôi" (ego) - cái "hình tướng" ồn ào. Họ điều hành từ "chân tánh" (essence) - cái "không gian" tĩnh lặng.

Cái đó cũng chính là bản chất của mọi thiên hà trong vũ trụ, của từng ngọn cỏ, của mọi loài hoa, mọi cây cỏ, chim chóc và mọi tạo vật khác trong thế gian này.

Khi tôi nhìn vào nhân viên của mình, tôi không chỉ thấy một "nguồn lực" (resource). Tôi thấy một "tạo vật", tôi thấy "bản chất" thiêng liêng đó trong họ. Và đó là lý do tôi không thể không xem họ như người nhà, không thể không quan tâm đến từng môi trường sống, từng nỗi ốm đau của họ.

Lời kết

Quay lại với câu hỏi ban đầu: "Cây rung rinh do bởi vì đâu?"

Không phải do gió cũng không phải do lá.

Cái cây rung rinh, là vì nó là một phần của "cái đó". Nó đang biểu lộ sự sống, sự thay đổi, sự vô thường.

Nhiệm vụ của nhà lãnh đạo không phải là bắt cái cây "đứng yên" (kiểm soát). Nhiệm vụ của nhà lãnh đạo là trở thành "không gian" tĩnh lặng để quan sát, thấu hiểu, và nuôi dưỡng cái cây đó.

Hãy tìm về sự tĩnh lặng bên dưới mọi ồn ào. Đó là nơi "Chính đạo" bắt đầu.